Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh đồng hành vững chắc cùng các doanh nhân Nhật Bản sinh sống tại miền Nam Việt Nam. Chúng tôi đã có cuộc phỏng vấn nhiều chủ đề với ngài Tổng Lãnh sự Masuo Ono, người hiện đang đảm nhiệm nhiệm kỳ thứ tư tại Việt Nam, về sự thay đổi của Việt Nam qua góc nhìn của ông, các công việc tại Tổng Lãnh sự quán, tương lai của Việt Nam, cũng như sở thích cá nhân của ông.
Việt Nam từ những năm 1980
―― Ông có mối duyên rất sâu đậm với Việt Nam.
Ono: Sau khi gia nhập Bộ Ngoại giao, từ tháng 8 năm 1986, với tư cách là thực tập sinh tiếng Việt, tôi đã học tiếng Việt tại trường Đại học Quốc gia Hà Nội trong khoảng một năm. Sau đó, tôi làm việc tại Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam (Đại sứ quán) đến mùa thu năm 1989.
Lúc đó, trùng với thời điểm ông Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư tại Đại hội Đảng lần thứ 6 vào tháng 12 năm 1986, và chính sách Đổi Mới được triển khai mạnh mẽ.
Từ mùa thu năm 1994 đến tháng 1 năm 1999, trong thời gian làm việc tại Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh (Tổng Lãnh sự quán), tôi đã phụ trách xây dựng và thực hiện các dự án thuộc “Chương trình viện trợ không hoàn lại cấp cơ sở” (Grant Asistance for Grassroots Human Security Projects – GGP)” được áp dụng lần đầu vào năm 1995. Đây là một kỷ niệm đẹp với tôi.
“Chương trình viện trợ không hoàn lại cấp cơ sở” có ngân sách khá nhỏ, khoảng 10.000 USD mỗi dự án, nhưng đặc điểm nổi bật là có thể triển khai nhanh chóng. Tôi nhớ dự án đầu tiên mà tôi tham gia là mở rộng cơ sở vật chất tại một trại trẻ mồ côi ở Đà Lạt.
Khác với các dự án ODA quy mô lớn thường khó có thể theo dõi đến khi hoàn thành trong nhiệm kỳ của mình, các dự án “viện trợ không hoàn lại cấp cơ sở” cho phép tôi đến tận nơi, đối thoại trực tiếp với người dân địa phương, thực hiện và theo dõi cho đến khi hoàn thành, mang lại cho tôi cảm giác rất đáng giá và ý nghĩa.
Tại Tổng Lãnh sự quán, đến hiện tại chúng tôi đã thực hiện 226 dự án hỗ trợ, bao gồm xây dựng và cải tạo trường học ở các địa phương, xây cầu tại các làng/xã, cung cấp thiết bị y tế cho các cơ sở y tế, v.v. (với tổng số tiền khoảng 18 triệu USD).
―― Đây là thời kỳ bùng nổ đầu tư vào Việt Nam lần thứ nhất.
Ono: Đây là thời kỳ rất nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đã mở rộng đầu tư vào, giúp tạo đà cho Việt Nam phát triển mạnh mẽ. Với tôi, người đã chứng kiến những năm 1980, khi tỉ lệ lạm phát cao và sản xuất lúa gạo thiếu hụt, tôi đã không thể tưởng tượng được rằng Việt Nam sau này sẽ phát triển đến mức này. Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Việt Nam cũng trở nên rất gắn bó, và tôi cảm thấy mình thật may mắn khi sự nghiệp của mình bắt đầu từ chương trình đào tạo tại Việt Nam.
Lần thứ ba tôi làm việc tại Việt Nam là từ mùa thu năm 2009 đến tháng 1 năm 2014, tôi đã làm trưởng nhóm chính trị của Đại sứ quán. Thời điểm đó, vấn đề Biển Đông trở nên nổi bật. Trong giai đoạn này, Việt Nam giữ chức Chủ tịch ASEAN vào năm 2010 và tổ chức Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ 11 vào năm 2011. Tôi đã theo dõi và xử lý nhiều vấn đề chính trị trong thời gian này.
Lần thứ tư tôi làm việc tại Việt Nam là từ tháng 4 năm 2023, sau thời gian làm Tổng Lãnh sự tại Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản ở Brisbane, Úc.
Ở Úc có rất nhiều người Việt Nam sinh sống, và tại Brisbane cũng có cộng đồng người Việt. Hàng tuần, tôi thường ghé qua các khu vực này, thưởng thức phở và mua các nguyên liệu thực phẩm Việt Nam.
Xu hướng quan hệ Nhật-Việt từ năm 2025 trở đi
―― Xin ông hãy cho biết về các hoạt động của Tổng Lãnh sự quán.
Ono: Điều quan trọng nhất là hỗ trợ và bảo vệ công dân Nhật Bản. Chúng tôi thực hiện các thủ tục như: các thủ tục về việc kết hôn và sinh con, gia hạn hộ chiếu và tổ chức bầu cử ở nước ngoài. Ngoài ra, chúng tôi cũng hỗ trợ những người bị ảnh hưởng bởi các sự cố hoặc tai nạn.
Gần đây, các vụ trộm cướp tài sản bằng cách dùng dao rạch túi và cờ bạc bịp đang gia tăng, vì vậy Tổng Lãnh sự quán đã thực hiện các cảnh báo và gửi mail nhắc nhở. Hơn thế nữa, chúng tôi cũng hỗ trợ nhiều mặt cho công dân Nhật không may qua đời do bệnh tật hoặc tai nạn, cũng như những người rơi vào tình trạng nguy kịch.
Trong mối quan hệ với người Việt Nam, việc cấp thị thực là một nhiệm vụ rất quan trọng. Do số lượng hồ sơ xin cấp nhiều, nên chúng tôi cố gắng phân bổ tối đa nhân sự để xử lý.
Hỗ trợ các doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động ở miền Nam cũng là một nhiệm vụ quan trọng. Chẳng hạn, chúng tôi tiếp nhận các thắc mắc từ các doanh nghiệp gặp khó khăn trong thủ tục hành chính và phối hợp với chính quyền TP. Hồ Chí Minh hoặc các tỉnh lân cận để giải quyết vấn đề.
Ngoài ra, chúng tôi còn thúc đẩy việc phổ biến ẩm thực Nhật Bản và các nguyên liệu thực phẩm xuất xứ từ Nhật Bản như rượu sake và trái cây. Chính phủ Nhật Bản đang khuyến khích mở rộng xuất khẩu các mặt hàng này, trong đó Việt Nam và TP. Hồ Chí Minh là một trong những khu vực trọng điểm. Chúng tôi phối hợp với JETRO và Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp, đồng thời trao đổi thông tin với các doanh nghiệp liên quan của 2 nước bao gồm nhà phân phối tại siêu thị, nhà nhập khẩu rượu và nguyên liệu thực phẩm Nhật tại Việt Nam. Vào tháng 11 năm 2023, Tổng Lãnh sự quán đã tổ chức sự kiện quảng bá rượu sake Nhật Bản.
―― Cũng đang hỗ trợ các hoạt động giao lưu văn hóa Nhật-Việt.
Ono: Để tăng số lượng du học sinh Nhật Bản, chúng tôi tổ chức các hội thảo du học Nhật Bản cùng Câu lạc bộ cựu du học sinh Nhật Bản tại TP. Hồ Chí Minh (JUACH), tổ chức các cuộc thi hùng biện tiếng Nhật cho các trường trung học và phổ thông đang dạy tiếng Nhật như ngôn ngữ thứ hai, các buổi chiếu phim Nhật Bản dành cho sinh viên đại học đang học tiếng Nhật. Ngoài ra, cũng tổ chức các sự kiện văn hóa như triển lãm kimono và trải nghiệm trang trí búp bê kokeshi cho học sinh tiểu học, cùng nhiều hoạt động khác với sự phối hợp giữa Tổng Lãnh sự quán và các trường đại học, cơ sở giáo dục địa phương..
Mỗi lần tổ chức, chúng tôi rất vui khi được đón tiếp đông đảo nhiều người tham gia. Chúng tôi sẽ tiếp tục tổ chức các sự kiện nhằm thu hút sự quan tâm đến Nhật Bản và văn hóa Nhật.
―― Ông nghĩ thế nào về sự phát triển của Việt Nam năm 2025?
Ono: Mối quan hệ hai nước Nhật-Việt sẽ tiếp tục được củng cố, và đầu tư của Nhật vào miền Nam Việt Nam cũng sẽ tăng lên. Các tỉnh lân cận TP. Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển. Ngay cả TP. Hồ Chí Minh, nơi có vẻ đã bão hòa về đầu tư, cũng sẽ chứng kiến sự phát triển quanh các ga metro khi khai trương tuyến metro số 1 theo mô hình phát triển đô thị dọc theo các ga metro （TOD：Transit Oriented Development). Tôi kỳ vọng rằng cơ hội cho các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ ngày càng tăng.
Ngoài ra, với mục đích hợp lý hóa và hiệu quả hóa các thủ tục hành chính, chính phủ Việt Nam dự kiến sẽ thực hiện tái cơ cấu các bộ ngành có quy mô lớn vào mùa xuân năm 2025. Chẳng hạn như sáp nhập Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hoặc tách Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (tin tại thời điểm phỏng vấn). Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến các chính quyền địa phương như TP. Hồ Chí Minh.
Nếu việc tái cơ cấu giúp đơn giản hóa các thủ tục hành chính và tăng tốc quá trình phê duyệt đầu tư, sẽ thúc đẩy mạnh mẽ đầu tư từ Nhật Bản.
Hơn nữa, năm 2025 sẽ chứng kiến một chính quyền mới ở Mỹ. Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, điều này có thể sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp Nhật hoạt động kinh tế và sản xuất tại miền Nam Việt Nam. Vì vậy, chúng tôi sẽ tiếp tục chú ý đến diễn biến này.
―― Nếu không phiền, cuối cùng xin hỏi sở thích của ngài Tổng Lãnh sự là gì?
Ono: Cũng không phải là sở thích gì đặc biệt, nhưng cuối tuần tôi thường bơi lội để giữ sức khỏe. Tôi thường bơi tại một hồ bơi mà tôi đã đến từ những năm 1990, mỗi lần bơi khoảng hơn 1 km, nhưng tôi không chắc thời gian bơi hay thời gian nghỉ dài hơn (cười).
Ngoài ra, tôi thích học ngoại ngữ, nên thường đọc tin tức bằng tiếng Việt và tiếng Anh, tôi thấy việc tra cứu từ mới rất thú vị. Tôi cũng yêu thích nhạc phương Tây, và giờ nhờ vào internet, tôi có thể xem được lời bài hát tiếng Anh mà trước đây tôi không hiểu. Những phát hiện kiểu như:”thì ra là có ý nghĩa như vậy” làm tôi thấy rất thú vị, dù tôi chỉ nghe các bài hát hoài cổ từ thập niên 80, 90 (cười).
