Năm nay Kitoku Shinryo – một công ty lớn chuyên bán sỉ gạo khởi nghiệp từ năm Minh Trị thứ 15 (năm 1882) đón kỷ niệm tròn 140 năm thành lập. Năm 1991, công ty đã tiến sang Việt Nam và thành công trong việc trồng giống lúa japonica, thành tích kinh doanh đang ngày càng phát triển. Chúng ta hãy cùng trò chuyện với ông Hiroshi Sanuki – Giám đốc đại diện của công ty Angimax Kitoku tại Việt Nam.
Chuyển từ gạo chế biến sang gạo nấu cơm
―― Đã vào Việt Nam được trên 30 năm rồi. Hãy kể cho chúng tôi biết quá trình từ ngày đầu đến nay.
Sanuki： Công ty chúng tôi được thành lập vào năm 1991. Vào thời điểm đó, trước khi bắt đầu tự do hóa nhập khẩu gạo, gạo Nhật Bản rất đắt và bị hạn chế nhập khẩu. Vì vậy, chúng tôi quyết định xuất khẩu gạo được sản xuất ở nước ngoài sang Nhật Bản dưới dạng gạo chế biến, làm nguyên liệu cho bánh gạo và bánh Arare. Do sự chênh lệch giá gạo giữa Nhật Bản và nước ngoài là rất lớn.
Khi xem xét các quốc gia sản xuất, Trung Quốc thì sau Sự kiện Thiên An Môn, lo ngại về tình hình an ninh chính trị, Thái Lan thì đã có một công ty hiện diện, còn Việt Nam, đang phát triển nhưng đã bắt đầu chính sách đổi mới, đầy hứa hẹn nên được chọn.
Đặc biệt, tỉnh An Giang ở phía nam tự hào có sản lượng lúa lớn thứ hai Việt Nam và nằm ở phía bắc Cần Thơ không bị thiệt hại do mặn. Chúng tôi đã thành lập liên doanh thông qua việc giới thiệu Tổng công ty Xuất nhập khẩu tỉnh An Giang.
Gạo được chia thành 2 chủng lớn, gạo indica dài mọc ở vùng nhiệt đới và gạo japonica tròn mọc ở vùng ôn đới. Chúng tôi đã nghĩ rằng lúa Nhật Bản sẽ phát triển tương đối dễ dàng ngay cả trong điều kiện khí hậu Việt Nam, nhưng đó là một sai lầm khủng khiếp (cười).
―― Ông cũng đã được cử sang Việt Nam vào năm 1994.
Sanuki： Đúng vậy. Chúng tôi thuê khoảng 5ha đất nông nghiệp và thuê nông dân bắt đầu trồng thử nghiệm lúa japonica. Đây là bước khởi đầu của việc sản xuất gạo Japonica. Nhìn lại, những năm 1990 là thời kỳ mà chúng tôi học về kinh doanh, lắp đặt thiết bị, vận hành nhà máy và lặp đi lặp lại việc trồng thử nghiệm.
Đồng thời cũng là thời kỳ bắt đầu bán hàng trong nước. Vào thời điểm tôi được bổ nhiệm, ở TP.HCM có khoảng 3-4 nhà hàng Nhật nhưng gạo Japonica chưa được nhập nên tôi đã mời họ dùng gạo trồng thử nghiệm.
Vào những năm 2000, sự bùng nổ toàn cầu về đồ ăn Nhật Bản xảy ra và nhu cầu về gạo japonica tăng mạnh. Đến thời điểm này, gạo chế biến được nhập khẩu vào Nhật Bản từ Hoa Kỳ và Trung Quốc, không cần gạo Việt Nam nữa. Chúng tôi bắt đầu xuất khẩu gạo nấu cơm cho các chuỗi nhà hàng Nhật Bản đã mở rộng sang Đông Nam Á. Cuối cùng thì cũng có lợi nhuận hoạt động kinh doanh này.
Trong những năm 2010, số lượng xuất khẩu sang Đông Nam Á đã tăng lên cùng lúc. Như bạn biết đó, Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, xuất khẩu hơn 6 triệu tấn mỗi năm trong những năm gần đây. Tại công ty chúng tôi, 80 đến 90% hiện được xuất khẩu sang các nước Đông Nam Á và các nước thuộc Châu Đại Dương, phần còn lại là bán trong nước Việt Nam.
―― Thị trường trong nước thì bán ở những điểm bán nào?
Sanuki： Một phần ba (1/3) là bán sỉ cho các siêu thị và cửa hàng tiện lợi, tôi nghĩ rằng có một số sản phẩm bạn có thể tìm thấy. Một phần ba (1/3) còn lại dành cho các nhà máy sản xuất cơm nắm và các món ăn phụ, suất ăn trên máy bay của các hãng hàng không và một phần ba (1/3) cuối cùng là dành cho ngành dịch vụ ăn uống. Hầu hết ngành nhà hàng là các nhà hàng Nhật Bản, và có một số nhà hàng thịt nướng Hàn Quốc cao cấp khác.
Các sản phẩm chính của chúng tôi bao gồm “Fuji Sakura” là một thương hiệu nổi tiếng và “Oyuki-san’s giống Koshihikari” được đưa ra thị trường vào năm 2020. Chúng tôi cũng bán gạo nhập khẩu, bao gồm “Hitomebore của Iwatekensan” và “Koshihikari của Nigatasan”. Gạo nhập khẩu rất ngon, nhưng giá chênh lệch hơn gấp đôi so với gạo sản xuất trong nước.
Chúng tôi cũng bắt đầu nhập khẩu và bán các loại gia vị phù hợp với cơm để mọi người có thể thưởng thức cơm ngon hơn nữa. Hanamaruki miso được nhập khẩu từ Nhật Bản và nước tương Yamasa được nhập khẩu từ Thái Lan bán cho các nhà hàng hoặc bán qua EC. Sản phẩm được bảo quản trong kho nhiệt độ ổn định tại TP.HCM để luôn tươi ngon.
Nhóm hỗ trợ cho 300 hộ nông dân
―― Xin cho biết quy trình sản xuất lúa gạo.
Sanuki： Hạt lúa giống được nhập từ Nhật Bản, sau đó được những người nông dân trồng lúa giống gia tăng số lượng bằng cách nhân giống. Hạt giống được bảo quản trong kho nhiệt độ ổn định, nhiệt độ được kiểm soát ở 15 ° C và hạt giống được phân phối cho khoảng 300 hộ nông dân theo hợp đồng. Nông dân trồng lúa, thu hoạch, và chúng tôi mua toàn bộ số lúa này.
Nhân tiện, Việt Nam có vụ mùa khô từ tháng 12 đến tháng 3, vụ mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 7, và vụ thứ 3 từ tháng 8 đến tháng 11, có thể thu hoạch 2-3 vụ trong năm, khoảng 4 tháng/vụ.
Gạo từ nông dân được vận chuyển bằng đường thủy đến nhà máy sấy, sấy khô và loại bỏ vỏ trấu, bảo quản trong kho nhiệt độ ổn định ở trạng thái gạo lứt (còn nguyên cám). Sau đó, gạo được xay xát tại nhà máy khi cần thiết, đóng vào bao và vận chuyển. Tại trụ sở chính ở Nhật Bản, hoạt động kinh doanh chính là đánh bóng gạo từ gạo lứt, nhưng công ty chúng tôi cũng đóng vai trò như một hợp tác xã nông nghiệp tại Nhật Bản. Vì quá trình này là dài hạn, chúng tôi dựa vào kế hoạch kinh doanh 3 năm tới để phân phối hạt giống cho những người nông dân trồng lúa giống.
Sản lượng gạo Japonica hàng năm khoảng 9000 tấn tính theo gạo trắng đã xay xát, lượng gạo indica thu mua cũng tương đương 9000 tấn.
―― Công ty có khoảng bao nhiêu nhân viên?
Sanuki： Có khoảng 90 nhân viên và 50 công nhân. Có 10 nhân viên nòng cốt ở hiện trường hỗ trợ các hộ nông dân đã ký hợp đồng. Nhiều người trong số họ xuất thân từ trường Đại học Nông nghiệp, ở độ tuổi 20 đến 40.
Công việc chủ yếu như: tư vấn, hướng dẫn cho nông dân về canh tác nông nghiệp, giải quyết, trao đổi những phàn nàn hàng ngày của nông dân, tìm hiểu các loại giống, xem xét điều kiện khí hậu .v.v. Những nhân viên có thâm niên đang chỉ dẫn rất tốt tại nơi đó.
Nông dân chia làm hai kiểu, một là nông dân kế thừa ruộng đất từ ngày xưa với quy mô nhỏ. Nếu ở gần thị trấn thì việc vợ đi làm bên ngoài là không hiếm. Kiểu còn lại là nông dân đi khai hoang với diện tích đất nông nghiệp rộng 10ha hoặc 20ha. Vì số tiền sử dụng cho loại này lớn nên cấp quản lý sẽ phụ trách và giao dịch.
―― Hãy cho biết suy nghĩ của ông về nhu cầu gạo và sự nghiệp kinh doanh trong tương lai?
Sanuki： Trước hết, xuất khẩu đang chuyển dần từ Đông Nam Á sang Châu Âu và Trung Đông trong những năm gần đây. Các quốc gia này đang tìm kiếm gạo chất lượng cao và sản phẩm của chúng tôi được đánh giá cao. Thế nhưng do năng lực sản xuất có hạn, không thể tăng lên nhanh chóng được nên chúng tôi vừa nâng cao chất lượng, vừa tăng dần sản lượng vào các nước này.
Nói về nhu cầu gạo, lượng tiêu thụ của người Nhật trong một năm đạt mức cao nhất là 118,3 kg vào năm 1962 và vào năm 2020 là 50,7 kg, tức là chưa bằng một nửa. Không chỉ ở Nhật Bản mà ở các nước phát triển, tiêu thụ gạo ngày càng giảm do xu hướng hạn chế tinh bột và đa dạng hóa lương thực, tôi cho rằng mức tiêu thụ sẽ giảm trong dài hạn ở các nước đang phát triển như Việt Nam.
Tuy nhiên, nếu điều đó xảy ra, xu hướng “thưởng thức một chút món ngon” sẽ ra đời, và rất có thể món ăn Nhật Bản sẽ được lựa chọn trong thực đơn đó. Điều đó sẽ đòi hỏi cần gạo japonica, vì vậy tôi không lo lắng về tương lai của gạo japonica trên phạm vi toàn cầu.
Tôi đã nói về điều này trước đó vào những năm 1990, 2000 và 2010, nhưng tôi nghĩ những năm 2020 là thời đại làm ra gạo tốt hơn.
